Jaka rama do roweru? Aluminiowa czy stalowa?

Posted by   wrz 4, 2023     Blog o rowerach elektrycznych, tradycyjnych, częściach rowerowych     0 Comments

Rama roweru może być skonstruowana z najróżniejszych materiałów. Różnice między nimi odczuć można w praktycznie każdym parametrze, każdy ma indywidualną wagę, odporność na uszkodzenia, giętkość, a przede wszystkim - cenę. Przymierzając się do zakupu jednośladu, który towarzyszyć będzie nam w codziennych dojazdach do pracy lub szkoły, albo rekreacyjnych wycieczkach spotkamy się z dwoma wiodącym materiałami. Są nimi aluminium oraz stal.

Przed przyszłym rowerzystą stoi więc odpowiedzialne zadanie: znaleźć materiał, który najbardziej będzie odpowiadał jego indywidualnym potrzebom. Takiego kolarza możemy porównać do rycerza, wybierającego swojego przyszłego wierzchowca. Rama jest trzonem, filarem konstrukcji roweru, jego najważniejszym elementem. Wskazane jest więc przejrzeć wszystkie dostępne na rynku opcje, aby nie mieć żadnych wątpliwości i odczuwać ze swojego zakupu absolutną satysfakcję.

W artykule tym przyjrzymy się bardziej szczegółowo najpopularniejszym materiałom ram. Niszowemu, ale szybko zyskującemu uznanie karbonowi poświęciliśmy osobny artykuł: "Co daje nam rama karbonowa? Rower z ramą karbonową". Została nam więc do obgadania stal oraz aluminium. Spróbujemy obiektywnie wykazać ich wady i zalety. Zaproponujemy dla nich najlepsze zastosowania oraz podzielimy się ciekawostkami. Bez zbędnego przeciągania, zaczynamy:

Rama aluminiowa

Aluminium jest obecnie najpopularniejszym materiałem na rynku rowerowym. Spotkać je możemy wszędzie, poczynając od najtańszych "makrokeszy" aż po produkty z górnej półki, takie jak np. ebike marki Zundapp. Jednak nie zawsze tak było! Jednoślady aluminiowe upowszechniły się dopiero w latach 70, mimo że znane były już wcześniej. Dopiero dwie dekady później mogliśmy z czystym sumieniem powiedzieć, że te niezwykłe rowery wykonane ze stopu zdominowały market. Obecnie surowiec ten wykorzystany jest głównie w rowerach miejskich. Nie oznacza to oczywiście, że nie da się go spotkać w innych jednośladach. Oto jego najważniejsze wady oraz zalety:

Zalety aluminium

Prawdopodobnie najważniejszym atutem aluminium jest jego niska waga, wynikająca z niewielkiej gęstości materiału. Rowery aluminiowe są statystycznie lżejsze o od jednego do dwóch kilogramów w porównaniu z ich stalowymi odpowiednikami. Znacznie zwiększa to wygodę amatorskiego użytkownika, który nie ma ochoty męczyć się z ciężkim jednośladem. Jest to też niezwykle ważne dla profesjonalnych kolarzy. Lżejszy rower jest szybszy, a różnica nawet stu gramów może zdecydować nad przebiegiem całego wyścigu!

Aluminium nie rdzewieje, co jest jego sporą przewagą nad stalą! Stop ten ulega oczywiście korozji, ale nie jest to dla niego niekorzystne! Proces ten jest w tym przypadku dość unikatowy, bo nie prowadzi do osłabienia bądź uszkodzenia materiału. Zamiast tego powierzchnia ramy pokrywa się cienką warstwą tlenku glinu, który ma właściwości ochronne i zapobiega dalszej korozji. Z tego powodu rowery aluminiowe o wiele lepiej radzą sobie w ciężkich warunkach pogodowych i świetnie sprawdzą się w chłodniejszym klimacie. Jeśli nie korzystamy z roweru codziennie, a bardziej rekreacyjnie to nierdzewiejące aluminium może okazać się wytrzymalsze od stali, jest to jednak dość skrajny przypadek.

Aluminium jest bardzo proste w obróbce, w efekcie czego może być cieniowane. Proces ten polega na frazowaniu od wewnątrz rur aluminiowych, zmniejszając ich wagę. Omawiany proceder nie redukuje wytrzymałości roweru - praktykowany jest tylko w centralnych punktach ramy, łączenia zostawiane są więc w spokoju. Konstruktorzy rowerów ze stopu mogą uwzględniać nowocześniejszą i bardziej aerodynamiczną geometrię. Zaobserwujemy w nich więcej ostrych krawędzi i niestandardowych kształtów, także w ebike, które ze względu na konieczność umieszczenia baterii mają dość limitującą konstrukcję. Obróbka wpływa pozytywnie na komfort użytkownika, osiągi oraz ogólną estetykę roweru. Jednoślady typu "Cruiser", które kładą wysoki nacisk na design często wykonane są z tego powodu z aluminium.

Rower typu cruiser na plaży

Wady aluminium

Sztywność aluminiowych ram jest tematem wielu dyskusji. Niektórzy uważają ją za zaletę; mniej giętka konstrukcja jest minimalnie wydajniejsza, nie odgina się przy intensywnym pedałowaniu, a co za tym idzie lepiej wykorzystuje energię i pozwala jednośladowo i osiągać wyższe prędkości. Duża większość rowerzystów uznaje to za wadę i preferowałaby, aby rama była elastyczniejsza. Przez swoją sztywność aluminium nie posiada praktycznie żadnej naturalnej amortyzacji i użytkowanie go może dla niektórych okazać się niekomfortowe. Jeżdżąc bez dampera lub amortyzowanego widelca będziemy prawdopodobnie odczuwać wstrząsy wygenerowane przez każdą nierówność na trasie. Decydując się na rower aluminiowy powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby zminimalizować omawianą wadę. Dokonać tego można za pomocą odpowiednio wygodnego siodełka, opon, i co najważniejsze - amortyzatorów.

Aluminium jest też dość ciężkie w naprawie, przynajmniej w porównaniu z innymi materiałami w podobnym przedziale cenowym. W przypadku pęknięcia materiał musi być spawany specjalistycznie, najlepiej metodą TIG. Oczywiście będzie nas to sporo kosztować, ale nie warto ryzykować, naprawiając ramę w tanim warsztacie. Źle zrobiony spaw prawdopodobnie nie będzie się trzymał i może pęknąć w trakcie jazdy. Ponadto, jeśli "fachowiec" źle obchodził się z aluminium, to mogło ono uszkodzić się jeszcze bardziej obok spawu, a w takim przypadku taniej będzie już kupić nową ramę.

Jeśli planujemy jeździć na rowerze każdego dnia, to aluminium może się tym relatywnie szybko zmęczyć. Dobrej jakości rama aluminiowa wytrzyma codzienną jazdę przez średnio 5 do 8 lat. Jest to oczywiście wciąż bardzo dobry wynik, ale materiały, takie jak stal czy tytan są w stanie wytrzymać nawet i dekady. Kupując rower ze stopu musimy zadbać o to, aby był często konserwowany.

Rama stalowa

Kiedyś "jedyny słuszny" materiał ram rowerowych. Przez ostatnie dekady stracił mocno na popularności, aż do teraz, kiedy ponownie wraca do łask. Latami stal była obiektem eksperymentów, usprawnień i polowych badań kolarzy na całej planecie, z tego powodu wiemy o niej dużo więcej, niż o innych materiałach. Wiedza ta pozwoliła nam usprawnić i zoptymalizować ramy stalowe prawie do perfekcji. Mimo wszystko jest to dość nierówny surowiec, jego jakość zależy mocno od odmiany. Warto jest przytoczyć dwie, które są najpopularniejsze na rynku rowerowym:

Stal hi-ten a stal cr-mo w ramie roweru

Na rynku rowerowym wykorzystuje się powszechnie dwa typy stali. Stopy te to niebo a ziemia - różnią się od siebie diametralnie!

Tańsza z tych dwóch jest stal high-tensile, zwana również po prostu hi-ten. Jest ona mniej wytrzymała, a zarazem cięższa od stopu, który omówimy później. Oczywiście dalej jest ona trwalsza od aluminium. Rowery z ramą hi-ten to sprzęt dość przestarzały i nie warto się nad nimi nawet nachylać, biorąc pod uwagę, że istnieją dużo lepsze alternatywy. Kupując stalowy jednoślad należy upewnić się z jakim stopem mamy dokładnie do czynienia. Jeśli producent nie wspomina o tym w parametrach, to mamy prawdopodobnie "przyjemność" patrzeć na jednoślad wykonany z Hi-Ten albo czegoś jeszcze gorszego.

Nowocześniejszą i lepszą alternatywą jest stal cr-mo, do której w procesie wytapiania dodaje się chrom i molibden. Dołączenie tych pierwiastków znacznie wzmacnia stop, czyniąc go bardzo trwałym, a ponadto odporniejszym na korozję. Cr-mo jest oczywiście lżejsze od hi-ten, ale i tak wagowo nie ma szans z aluminium czy karbonem. Osoby decydujące się na ramę stalową zachęcamy do wybrania obiektywnie lepszej z dwóch opcji.

Rower miejski ze stalową ramą cr-mo

Zalety Stali

Najważniejszą zaletą ram stalowych jest ich wytrzymałość. Tyczy się to zarówno Hi-ten, jak i Cr-Mo. Stop niskiej i średniej jakości potrafi wytrzymać nawet dziesięć lat stałej eksploatacji, a te droższe nawet i dwie dekady. Materiał ten daje więc użytkownikowi doskonały stosunek ceny do jakości, a ponadto jest wyjątkowo bezpieczny! W sytuacjach, w których rama karbonowa bądź aluminiowa pękłaby i spowodowałaby zagrożenie dla zdrowia użytkownika stal tylko odegnie się lub zarysuje. Jedynym trwalszym materiałem od niej jest tytan, z którego ramę trzeba zazwyczaj kupować na zamówienie za dość duże pieniądze.

Ponadto ramy stalowe są bardzo proste w naprawie! Jeśli już jakimś cudem ich konstrukcja ulegnie złamaniu, to wystarczy ją zespawać. W przeciwieństwie do aluminium Hi-Ten i Cr-Mo nie potrzebują do tego specjalistycznych narzędzi, więc nie zapłacimy za cały proces jakichś kolosalnych kwot. Z tego powodu rowery stalowe są dość popularne w bikepackingu, przy którym jesteśmy zmuszeni naprawiać nasz sprzęt w dość prowizorycznych warunkach.

Stalowe ramy nie są aż tak sztywne, co przekłada się na naturalną amortyzację. Na wyboistej trasie pomniejsze wstrząsy będą pochłaniane przez ramę, w efekcie czego nie będziemy ich odczuwać. Oczywiście najbardziej na nierównościach pomogą nam amortyzatory, ale giętkość stali to bez wątpienia bardzo miły dodatek.

Wady stali

Najistotniejszą wadą stali jest oczywiście jej podatność na rdzewienie. W przypadku stopu hi-ten problem ten jest bardzo rażący i wymusza na użytkowniku stałą konserwację sprzętu. Warto trzymać rower w suchym miejscu i dbać o jego lakier. Jeśli korozja będzie już nieodwracalna, to jednoślad przestanie być bezpieczny i najlepiej będzie wymienić całą ramę. Stal cro-mo również rdzewieje, aczkolwiek proces jest mocno spowolniony, bardziej "wybaczający" użytkownikowi. Rekomendujemy stałe monitorowanie, czy zakupiony przez nas jednoślad nie zaczyna "rudzieć" i w razie potrzeby podjęcie odpowiednich kroków.

Naturalnym jest, że rowery stalowe cięższe są od aluminiowych. W przypadku cro-mo różnica nie jest aż tak duża, ale na ten moment stal dalej jest najcięższym materiałem ram rowerowych. Z tego powodu dla niedoświadczonego rowerzysty mogą być trudniejsze w użytkowaniu. Odradzamy kupowania "szosówek" wykonanych z tego surowca. Jazda rekreacyjna będzie niewygodna, a wszelkiego rodzaju wyścigi raczej z góry przegrane.

Trudno znaleźć jest rower stalowy ze średniej półki. Pomiędzy modelami stalowymi dochodzi do pewnej dysproporcji. Ramy hi-ten dostępne są w przedziale cenowym od ośmiuset do nawet i trzech tysięcy złotych i zazwyczaj nie posiadają żadnych udogodnień, są dość przestarzałe. Nie uświadczymy w nich cieniowanych rur, aerodynamicznych kształtów czy wysokiej jakości osprzętu. Powyżej tego przedziału cenowego mamy już do czynienia z wyższą półką, czyli ze stalą Cro-Mo, która jest na czasie z wszystkimi najnowszymi technologiami. Jeśli chcemy solidny rower stalowy to jesteśmy zobligowani zapłacić trochę więcej, niż w przypadku aluminium.

Stalowy rower górski

Podsumowanie

Decydując pomiędzy ramami stalowymi a aluminiowymi powinniśmy rozważyć do czego będziemy używać jednośladu. Od rowerów miejskich i szosowych wymagana jest szybkość i zwrotność więc lepsze będzie aluminium. Rowery górskie oraz BMX powinny być wytrzymałe, a co za tym idzie warto przyjrzeć się stali cro-mo. Oczywiście w grę wchodzi również karbon, tytan... a nawet i bambus!
O tych opcjach rozmawialiśmy już w artykule: Materiały ram rowerowych - czym się charakteryzują?